|
Województwo Zachodniopomorskie
Województwo położone w północno-zachodniej części Polski, na wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Graniczy na wschodzie z województwem pomorskim, na południu z województwami: wielkopolskim i lubuskim, a na zachodzie z niemieckimi krajami związkowymi: Brandenburgią i Meklemburgią-Pomorzem Przednim. Zajmuje obszar 22 892,48 km2, 31 grudnia 2021 r. miało około 1,68 mln mieszkańców. Siedzibą władz województwa jest Szczecin. Jest najdalej wysuniętym na zachód województwem w Polsce.
Województwo zostało powołane w roku 1999 w związku z reformą administracji publicznej, w miejsce dawnych województw: szczecińskiego i koszalińskiego, a także części województw: słupskiego, pilskiego i gorzowskiego. Nazwą nawiązuje do historycznego Pomorza Zachodniego.
Historia
Województwo zachodniopomorskie utworzono z następujących części administracyjnych:
* województwa szczecińskiego (w całości)
* województwa koszalińskiego (w całości)
* województwa gorzowskiego (gminy powiatów choszczeńskiego i myśliborskiego)
* województwa pilskiego (gminy powiatu wałeckiego)
* województwa słupskiego (3 gminy powiatu sławieńskiego: Sławno (m), Sławno (w) i Postomino).
Powstanie województwa zachodniopomorskiego nie obyło się bez protestów mieszkańców Koszalina, którzy nie chcieli pogodzić się z utratą województwa koszalińskiego i zgłosili projekt województwa środkowopomorskiego. Podejmowano również starania o wytyczenie granic zbieżnych z historycznymi i włączenie do województwa zachodniopomorskiego Słupska. Ostatecznie do powstania województwa środkowopomorskiego nie doszło, a Słupsk został przyłączony do województwa pomorskiego.
Geografia
Położenie
Województwo zachodniopomorskie leży w północno-zachodniej Polsce, nad Morzem Bałtyckim. Według danych z 1 stycznia 2014, powierzchnia województwa wynosi 22 892,48 km2. Obszar ten obejmuje morskie wody wewnętrzne polskiej części Zalewu Szczecińskiego oraz akweny wokół cieśnin: Dziwny i Świny, które są częściami Morza Bałtyckiego. Północną granicę województwa stanowi wyznaczona linia brzegowa nad Zatoką Pomorską i dalszą częścią Bałtyku – długość tej granicy wynosi 185 km.
Województwo jest położone w północno-zachodniej Polsce i graniczy z:
Niemcy Niemcami (z krajami związkowymi Brandenburgią i Meklemburgią-Pomorzem Przednim), na długości 188,9 km na zachodzie oraz z województwami:
lubuskim na długości 216,9 km na południu
pomorskim na długości 190,9 km na wschodzie
wielkopolskim na długości 197,4 km na południowym wschodzie
Region położony jest na Pobrzeżach Południowobałtyckich: Szczecińskim i Koszalińskim oraz na Pojezierzu Pomorskim (części Pojezierzy Południowobałtyckich).
Większą część województwa obejmuje historyczne Pomorze Zachodnie. Południowe części należały dawniej do Wielkopolski i Nowej Marchii, dawniej ziemi lubuskiej. Tereny województwa należały następnie do prowincji Pomorze. W 1946 roku na większości obecnego obszaru znajdowało się województwo szczecińskie, które w 1950 roku podzielono na mniejsze woj. szczecińskie i woj. koszalińskie.
Topografia
W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 216 km, to jest 1°56′42″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 191 km, co w mierze kątowej daje 2°51′33″.
Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:
północny: 54°34′10″ szer. geogr. N – pn. narożnik działki ewidencyjnej nr 245 (powiat sławieński),
południowy: 52°37′28″ szer. geogr. N – nurt Odry pomiędzy słupkami granicznymi nr 568 a nr 569 (powiat myśliborski),
zachodni: 14°07′22″ dług. geogr. E – nurt Odry pomiędzy słupkami granicznymi nr 630 a nr 631 (powiat gryfiński),
wschodni: 16°58′55″ dług. geogr. E – pn.-wsch. narożnik działki ewidencyjnej nr 1 (powiat szczecinecki).
Według Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK (Oddział Zachodniopomorski) najwyższy naturalny szczyt województwa stanowi Góra Krajoznawców o wysokości 247,5 m n.p.m. koło osady Kosobudy (53°58′32″N 16°50′05″E), na Pojezierzu Bytowskim. Niewiele niżej jest sztuczny nasyp o wysokości 245 m n.p.m., nazywany nieoficjalnie Pomorską Górą Piasku. Najniższym punktem jest obszar w pobliżu Zatoki Rokitka w gminie Stepnica 0,12 m p.p.m..
Stosunki wodne
Odra (Domiąża) w Policach i jej ujście do Roztoki Odrzańskiej (Zalew Szczeciński)
Przez województwo przepływa kilkadziesiąt rzek, w tym druga pod względem długości rzeka kraju: Odra, oraz wiele mniejszych, z których największe leżące w całości na terytorium województwa są: Rega (ok. 180 km), Parsęta (ok. 135 km), Ina (ok. 129 km) i Płonia (ok. 79 km).
Zabytkowy pomost nad Jeziorem Barlineckim
Największym zbiornikiem wodnym jest rozległy akwen przymorski – Zalew Szczeciński. Między Zatoką Pomorską na północy a Zalewem Szczecińskim na południu znajduje się wyspa Wolin – największa wyspa oraz najwyższe wybrzeże klifowe w Polsce. Poza tym jest wiele jezior, z których największe to Dąbie, Miedwie, Jamno, Drawsko, Wielimie, Bukowo, Lubie, Myśliborskie, Pile, Płoń, Woświn, Kopań oraz Ińsko.
Klimat
Klimat województwa charakteryzuje się dużą różnorodnością i zmiennością. Wynika to ze ścierania się na tym obszarze klimatu morskiego z klimatem lądowym oraz z wpływu czynników lokalnych na ukształtowanie się zjawisk pogodowych. Północna i zachodnia część województwa ma typowe cechy klimatu morskiego. W miarę oddalania się od morza i w kierunku wschodnim zaznaczają się stopniowo cechy klimatu kontynentalnego. Charakterystyczną cechą klimatu jest wzrost opadów w rejonach najwyższych wzniesień Pojezierza. Średnia roczna suma opadów kształtuje się na poziomie 650–800 mm. W obrębie poszczególnych obszarów występuje duża zmienność klimatu (mikroklimat), uwarunkowana cechami środowiska jak położenie (w pobliżu morza, jeziora, dużych rzek), ukształtowanie terenu, pokrycie obszaru (lasy, łąki, zabudowa), rzeźba terenu (pradoliny, wzniesienia).
Bliskość morza, zasoby wodne oraz duża powierzchnia lasów kształtują umiarkowany klimat, charakteryzujący się znaczną wilgotnością powietrza oraz przewagą wiatrów zachodnich i północno-zachodnich. Klimat nad morzem można określić jako umiarkowany ciepły morski, natomiast klimat w głębi lądu jako umiarkowany ciepły przejściowy.
Lasy
Według danych z 31 grudnia 2012 r. lasy obejmowały powierzchnię 809,4 tys. ha w woj. zachodniopomorskim, co stanowi 35,4% jego powierzchni. 8,9 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych. Według klas wieku i składu gatunkowego drzewostanów wyliczono, że w 2009 r. powierzchnię lasów zachodniopomorskich obejmowały następujące grupy rodzajowe: sosna 62,1%, brzoza 10,0%, buk 7,5% dąb 6,3%, olsza 5,5%, świerk 5,1%.
Ochrona przyrody
W zachodniopomorskim 2 parki narodowe: Woliński, oraz w połowie Drawieński, 7 parków krajobrazowych: Barlinecko-Gorzowski (częściowo), Cedyński, Drawski, Iński, Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry, częściowo Park Krajobrazowy "Ujście Warty" oraz Szczeciński Park Krajobrazowy "Puszcza Bukowa". Poza tym w województwie jest 114 rezerwatów przyrody o różnej typologii, m.in. florystyczne, leśne, torfowiskowe, krajobrazowe, ptaków oraz Puszcza Wkrzańska, Puszcza Goleniowska i Puszcza Bukowa. Łączna powierzchnia obszarów tworzących krajowy system obszarów chronionych wynosi około 20% ogólnej powierzchni województwa.
Podział administracyjny
Województwo jest podzielone na 18 powiatów i 3 miasta na prawach powiatu. Największym powiatem województwa jest powiat gryfiński, którego powierzchnia wynosi 1869,11 km2, a najmniejszym powiat policki 665,33 km2. W skład powiatów wchodzi 113 gmin: 11 miejskich, 55 miejsko-wiejskich i 47 wiejskich. Największą gminą województwa jest gmina Wałcz 574,91 km2, a najmniejszą gmina miejska Sławno 15,83 km2.
Wyłączając miasta na prawie powiatu (Szczecin, Koszalin, Świnoujście) według danych z 31 grudnia 2021 powiatem o największej liczbie mieszkańców jest powiat stargardzki – 120,1 tys. osób, a powiatem o najmniejszej liczbie mieszkańców jest powiat łobeski – 36 tys. osób. Wyłączając miasta na prawach powiatu, gminą o największej liczbie mieszkańców jest gmina miejska Stargard – 67,3 tys. osób, a gminą o najmniejszej liczbie mieszkańców jest gmina Nowe Warpno – 1,2 tys. osób.
Architektura
Na zasoby środowiska kulturowego województwa składa się 2893 zabytków nieruchomych oraz 1547 zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków, a ponadto obiekty w ewidencji konserwatorskiej. Na obszarze województwa znajdują się trzy obiekty uznane za pomnik historii: zespół katedralny w Kamieniu Pomorskim i zespół kościoła pw. NMP Królowej Świata oraz średniowieczne mury obronne miasta w Stargardzie.
Urbanistyka i architektura
Układy staromiejskie o średniowiecznej metryce, które zachowały rozplanowanie z czasu lokacji. Składają się na nie kościoły farne, ratusze i zespoły zabudowy mieszczańskiej – głównie XIX-wiecznej, ale też kamienicami o metryce starszej XV–XVII-wiecznej. W dobrym stanie zachowały się układy staromiejskie w Cedyni, Darłowie, Dobrej koło Nowogardu, Lipianach, Maszewie, Mieszkowicach, Gryficach, Moryniu, Myśliborzu, Trzebiatowie, Trzcińsku-Zdroju i Wolinie. Odbudowywane są obecnie zespoły staromiejskie w Szczecinie, Stargardzie i Kołobrzegu.
Na terenie województwa znajduje się liczna grupa miast z czytelnie zachowanymi murami obronnymi z wieżami, basztami, bramami i fosami pochodzącymi z okresu średniowiecza. Są to unikatowe w kraju zespoły pod względem liczby i walorów zabytkowych. Do najlepiej zachowanych należą mury w Drawsku Pomorskim, Koszalinie, Mieszkowicach, Pyrzycach, Reczu, Stargardzie, Trzcińsku-Zdroju. Wśród nich zachowały się egzemplarze miejskiej architektury obronnej klasy europejskiej, jak na przykład Brama Świecka i Barnkowska w Chojnie, Brama Wolińska w Goleniowie, Brama Wałowa, Młyńska i Pyrzycka w Stargardzie.
W części ośrodków wypoczynkowych utrzymała się architektura uzdrowiskowa związana z rozwojem pod koniec XIX wieku funkcji rekreacyjno-uzdrowiskowych, głównie w pasie nadmorskim (Świnoujście, Kamień Pomorski, Dziwnów, Kołobrzeg), a także w rejonach występowania leczniczych pokładów wód lub błot (Trzcińsko-Zdrój, Połczyn-Zdrój). Architektura ta nawiązuje do wzorców szwajcarskich i południowoniemieckich. Wymienione miasta w większości nadal pełnią funkcje uzdrowiskowo-wypoczynkowe, lecz znacznej degradacji ulega układ i zabudowa, czyli te elementy układu przestrzennego, które decydują o atrakcyjności wielu historycznych i tradycyjnych europejskich miejscowości uzdrowiskowych.
Zachowały się układy ruralistyczne (wiejskie) o średniowiecznej metryce o czytelnych układach lokacyjnych okolnicowych, owalnicowych lub ulicowych, z zachowaną zabudową zagrodową murowaną i ryglową z XIX wieku, z przykładami starszej XVIII-wiecznej zabudowy (np. w rejon Pyrzyc, pasa nadmorskiego).
Zamki, rezydencje
Województwo zachodniopomorskie posiada zamki będące ośrodkami władzy książąt pomorskich i biskupów. Najbardziej okazałymi są Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie oraz Zamek Książąt Pomorskich w Darłowie. Następne zamki znajdują się w Białogardzie, Pęzinie, Swobnicy, Świdwinie. Relikty zamków mieszczą się w Dobrej koło Nowogardu, Drawnie, Starym Drawsku, Golczewie, Karlinie, Moryniu, Złocieńcu.
Na terenie województwa znajdują się rezydencje pomorskie, będące założeniami dworsko-pałacowo-parkowymi z folwarkami, wpisane są w krajobraz większości wsi pomorskich. Większość XIX-wieczna, ale także starsze, XVIII-wieczne rezydencje, jak np. unikatowe barokowe założenia w Świerznie i Niepołcku. Budowle rezydencjonalne prezentują charakterystyczny dla XIX wieku eklektyzm. Z wielu dawnych rezydencji pozostały tylko parki z cennym starodrzewem, jak na przykład park w Zatoni Dolnej, który ma walory ponadlokalne.
Obiekty sakralne
Od średniowiecza po XIX wiek obiekty sakralne były i pozostały dominantami w zabudowie miast i wsi. Najstarsze pomorskie obiekty sakralne datuje się na XII–XIII wiek. Należą do nich romańskie i wczesnogotyckie kościoły granitowe. Jest to grupa świątyń miejskich i wiejskich położonych w południowo-zachodniej części województwa, będąca kontynuacją tego typu budowli po zachodniej stronie Odry (między innymi w gminie Moryń, Chojna, Mieszkowice). Do budowli sakralnych o największych walorach zalicza się katedra w Kamieniu Pomorskim wraz z zabudową Osiedla Katedralnego i stargardzka kolegiata NMP Królowej Świata oraz katedra NMP w Kołobrzegu. W rejonach północno-wschodnich województwa (charakterystyczne dla tych terenów) występuje ponad 70 wiejskich kościołów o konstrukcji ryglowej (głównie wiejskich) z XVII–XVIII wieku.
Na Pomorzu Zachodnim prowadziły działalność zakony cystersów, joannitów, norbertanów i templariuszy, które wybudowały w średniowieczu zespoły zabudowań klasztornych w Bierzwniku, Chwarszczanach, Cedyni, Kołbaczu, Marianowie, Jasienicy, Pełczycach, Rurce, Bukowie Morskim.
Zabytki techniki
Na terenie województwa zachowało się wiele zabytki techników i przemysłu, które mają walory zabytkowe, a jednocześnie są współcześnie użytkowane. Świadectwa rozwoju myśli technicznej są związane przede wszystkim z rozwojem przemysłu w XIX wieku, a obiekty militarne świadczą o strategicznym położeniu terenów woj. zachodniopomorskiego. Do pierwszej grupy należą młyny i wiatraki kontynuujące tradycje młynarskie sięgające średniowiecza. Działają małe elektrownie wodne i inne urządzenia hydrotechniczne budowane na większych rzekach regionu: Odrze, Redze, Inie, Drawie, Parsęcie. Funkcjonują zespoły urządzeń hydrotechnicznych rzeki Odry – system kanałów, śluz, jazów między innymi Polderu Cedyńskiego i Międzyodrza. Zachowały się kolejowe linie wąskotorowe, obecnie w większości zlikwidowane, a część funkcjonuje (linie Gryfice–Rewal i Koszalin–Wielino).
Do drugiej grupy zabytków sztuki militarnej należą umocnienia w rejonie Odry i Wału Pomorskiego, pasa nadmorskiego, pozostałości twierdzy kołobrzeskiej oraz zespół XIX-wiecznych fortów w Świnoujściu. Obiektami charakterystycznymi dla nadmorskiego położenia województwa są XIX-wieczne latarnie morskie (w Świnoujściu, Niechorzu, Kołobrzegu) oraz porty (w Szczecinie, Darłowie, Kołobrzegu).
Archeologia
Na terenie województwa występują licznie zabytki archeologiczne, będące świadectwem najdawniejszych dziejów Pomorza Zachodniego, jak na przykład grobowce megalityczne z epoki kamienia w rejonie Dolic, Przelewic; grodziska kultury łużyckiej, głównie z okresu wczesnego średniowiecza; cmentarzyska kurhanowe w rejonach Wolina, Dolic, Osiny, Przelewic, Trzebiatowa, koło Świelubia; cmentarzysko kurhanowe z kręgami kamiennymi w Grzybnicy koło Koszalina; grodzisko wyżynne, port wczesnośredniowieczny, cmentarzysko ciałopalne w Budzistowie.
Urbanizacja
W województwie zachodniopomorskim jest 66 miast, w tym 3 miasta na prawach powiatu. Liczba ludności według danych z 31 grudnia 2021 i powierzchnia według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 30 czerwca 2014 r.
Gospodarka
W 2012 r. produkt krajowy brutto woj. zachodniopomorskiego wynosił 60,85 mld zł, co stanowiło 3,8% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 35,3 tys. zł (84,3% średniej krajowej), co plasowało zachodniopomorskie na 8. miejscu względem innych województw.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. zachodniopomorskiego w 1. kwartale 2014 roku wynosiło 3588,62 zł, co lokowało je na 8. miejscu względem wszystkich województw.
Według danych z 2013 roku na terenie województwa było zarejestrowanych 212,4 tys. prywatnych podmiotów gospodarczych, z czego 164,1 tys. stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Było zarejestrowanych 16,1 tys. spółek handlowych, a 4,7 tys. z nich miało udział kapitału zagranicznego. Ponadto było 7,1 tys. podmiotów gospodarczych w sektorze publicznym.
Pod koniec września 2019 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 40,2 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 6,5% do aktywnych zawodowo. Rynek pracy województwa charakteryzuje się dużą sezonowością, gdzie znaczna liczba miejsc pracy jest generowana okresowo w rolnictwie i turystyce, szczególnie w pasie nadmorskim. Poza sezonem powstałe miejsca pracy zanikają.
Według danych z 2013 r. 5,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. zachodniopomorskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji).
W 2012 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. zachodniopomorskim wynosiła 34,0 mld zł, co stanowiło 2,9% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w zachodniopomorskim wynosiła 7,0 mld zł, co stanowiło 4,3% produkcji budowlano-montażowej Polski.
Na terenie województwa utworzono 20 podstref czterech różnych specjalnych stref ekonomicznych, gdzie inwestorzy korzystają z ulg podatkowych.
Rolnictwo
W 2009 r. użytki rolne obejmowały ogółem 925,3 tys. ha, z czego grunty orne stanowiły 76,3%, sady – 1,6%, łąki – 11,6%, pastwiska – 3,5%, pozostałe użytki – 7,0%. W 2010 r. ogółem powierzchnia zasiewów w województwie obejmowała 662,0 tys. ha, z których najwięcej (25,2%) zajmował zasiew pszenicy. Zbiory samych zbóż wynosiły 1861,0 tys. ton, co stanowiło 6,8% zbiorów zbóż z całej Polski.
W 2008 r. na obszarze woj. zachodniopomorskiego było 59,6 tys. gospodarstw rolnych, z czego 99,24% było gospodarstwami indywidualnymi. Najczęściej (tj. 12%) gospodarstwo miało areał wynoszący od 5 do 10 ha dla użytków rolnych.
Transport
Transport drogowy
Według danych z 31 grudnia 2009 w woj. zachodniopomorskim było 18,2 tys. km dróg publicznych, w tym 1141 km dróg krajowych i 2115 km dróg wojewódzkich. 22,8% dróg krajowych i 13,7% dróg wojewódzkich przebiegało przez miasta.
Według danych z 31 grudnia 2008 w woj. zachodniopomorskim było 855,3 tys. zarejestrowanych pojazdów, z czego 649,7 tys. stanowiły samochody osobowe, 106,9 tys. samochody ciężarowe, a 47,1 tys. motocykle. W 2009 r. na zachodniopomorskich drogach miało miejsce 1818 wypadków drogowych, w których zginęło 206 osób, a 2237 osób zostało rannych.
Dla obszaru województwa zachodniopomorskiego został utworzony w Szczecinie oddział Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, który wykonuje zadania zarządcy dróg krajowych, ekspresowych i autostrad. Z obszaru jego działania został wyłączony odcinek 12 km drogi ekspresowej S3 przy granicy województwa, którym zarządza oddział GDDKiA w Zielonej Górze. Oddział GDDiKA w Szczecinie utworzył 7 rejonów (komórki organizacyjne): Koszalin, Lipiany, Nowogard, Stargard, Szczecin, Szczecinek, Wałcz, które wypełniają szczegółowe zadania.
Zarządcą dróg wojewódzkich jest Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, który powołał jednostkę organizacyjno-budżetową Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie będący administratorem sieci dróg wojewódzkich. Zarządza on drogami wojewódzkimi o łącznej długości 2093,3 km, w zakresie planowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg. Zarząd dróg utworzył 7 terenowych komórek organizacyjnych w postaci Rejonów Dróg Wojewódzkich (Białogard, Chojna, Drawsko Pomorskie, Gryfice, Koszalin, Pyrzyce, Stargard).
Transport kolejowy
Według danych z 31 grudnia 2009 r. na obszarze woj. zachodniopomorskiego było 1206 km linii kolejowych normalnotorowych, z czego 35,2% miało dwa lub więcej torów. Zelektryfikowanych było 62,5% wszystkich linii.
Według danych z 2006 r. dwa dworce: Szczecin Główny oraz Stargard miały kategorię A dla PKP S.A. Oddział Dworce Kolejowe, co oznacza, że roczna odprawa podróżnych obejmowała powyżej 2 mln osób.
Największymi obiektami infrastruktury kolejowej w województwie są: szczeciński węzeł kolejowy i stargardzki węzeł kolejowy.
Tabor kolejowy
Województwo zachodniopomorskie jest obecnie właścicielem 16 pojazdów spalinowych (w tym jednego muzealnego), 49 elektrycznych i siedmiu dwunapędowych. Pojazdy te są udostępnione spółce Polregio w celu realizacji połączeń pociągami osobowymi na terenie województwa oraz przyległych (m.in. do Słupska, Poznania czy Zielonej Góry). Stacjonują w dwóch lokomotywowniach – Szczecin Wzgórze Hetmańskie oraz Kołobrzeg. Województwo jako pierwsze w Polsce zamówiło dwa elektryczno-spalinowe zespoły trakcyjne z opcją na kolejne 10 sztuk. Po dostarczeniu dwóch egzemplarzy zamówiono pięć dodatkowych pojazdów.
Transport wodny
Na wybrzeżu województwa zachodniopomorskiego znajduje się pięć morskich portów handlowych: w Szczecinie, Świnoujściu, Kołobrzegu, Policach i Darłowie oraz 9 małych portów bałtyckich i 13 przystani rybackich. Na terenie województwa realizowane jest ok. 90% pasażerskiego ruchu promowego i 47% przeładunków w Polsce. Z uwagi na zły stan techniczny małe porty i przystanie wymagają kosztownych prac modernizacyjnych. Prawnie na terenie województwa ustalono 18 portów morskich i 8 przystani morskich.
Region ma dogodny układ śródlądowych dróg wodnych łączących porty ujścia Odry z krajami UE, a szczególnie z Niemcami. Aktualny stan zabudowy hydrotechnicznej drogi wodnej na odcinku Szczecin-Kostrzyn nad Odrą nie pozwala na pełne wykorzystanie jej możliwości transportowych.
Transport morski:
* Tor wodny Świnoujście–Szczecin
Transport śródlądowy:
* międzynarodowa droga wodna: Świnoujście – Szczecin – Gryfino – Widuchowa – Hohensaaten – Eberswalde – Berlin
* Odrzańska Droga Wodna
* port Szczecin–port Police
Na terenie woj. zachodniopomorskiego utworzono 8 morskich przejść granicznych w: Darłowie, Dziwnowie, Kołobrzegu, Mrzeżynie, Nowym Warpnie, Trzebieży, Szczecinie i Świnoujściu.
Transport lotniczy
Na obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:
* port lotniczy Szczecin-Goleniów – port lotniczy należący do podstawowej sieci lotnisk w kraju. W pełni przystosowany do obsługi cywilnego ruchu pasażerskiego i towarowego, zgodnie z wymogami ICAO. Jest również lotniczym przejściem granicznym
* Szczecin-Dąbie – lotnisko cywilne o nawierzchni trawiastej (aeroklub, baza lotnictwa sanitarnego)
* lotniska wojskowe: Świdwin, Mirosławiec, Oleszno, Darłowo
* lotniska powojskowe (których infrastrukura lotniskowa jest na ogół zdewastowana): Płoty, Dziwnów, Zegrze Pomorskie, Borne Sulinowo, Stargard-Kluczewo, Chojna, Wilcze Laski, Bagicz, Broczyno-Trzciniec
Transport rowerowy
Na terenie województwa trwa budowa 4 głównych tras rowerowych:
Velo Baltica (EuroVelo nr 10 i 13),
Trasa Pojezierzy Zachodnich (nr 20 i 20a),
Stary Kolejowy Szlak (nr 15 i 15a),
Blue Velo[h] (nr 3).
Turystyka
W ciągu całego 2008 roku z obiektów znajdujących się na terenie województwa skorzystało 1,74 mln turystów, z których 21,8% stanowili turyści zagraniczni. Największy napływ turystów miał miejsce w czerwcu, lipcu i sierpniu, kiedy łączna liczba turystów wynosiła 45,7% z całego roku. W 2008 roku na terenie województwa znajdowało się 840 obiektów zbiorowego zakwaterowania, które posiadały 107 800 miejsc noclegowych. W województwie było 178 obiektów hotelowych mających 14 877 miejsc noclegowych. Najwięcej miejsc, tj. 49 976 posiadały ośrodki wczasowe, których było 8342.
Demografia
W 2002 r. w powszechnym spisie ludności na 1 698 214 mieszkańców woj. zachodniopomorskiego przeważająca większość zdeklarowała narodowość polska. Największą grupą obywateli polskich w województwie należącą do mniejszości narodowej lub etnicznej była mniejszość ukraińska, do której należało 3703 osób, co stanowiło 0,218% ogółu mieszkańców. Drugą grupą była mniejszość niemiecka licząca 1014 osób, stanowiącą 0,0597% mieszkańców.
Tylko 1 osoba w woj. zachodniopomorskim zadeklarowała używanie w kontaktach domowych języka kaszubskiego, który jest językiem regionalnym Pomorza.
Religia
Kultura
Na terenie województwa w 2008 roku znajdowało się 482 placówek bibliotecznych i 24 kina stałe. Działały 22 muzea, 12 teatrów i instytucji muzycznych, 15 galerii i salonów sztuki.
W 2014 placówek muzealnych było 32, w tym 14 miało status muzeum w rozumieniu ustawodawczym. Cztery z nich kontynuują tradycje instytucji sprzed czasów II wojny światowej (Muzeum Narodowe w Szczecinie oraz Skarbiec Katedralny w Kamieniu Pomorskim, muzeum w Koszalinie i Darłowie), a w tych powyższych (poza kamieńskim) oraz w Muzeum Pojezierza Myśliborskiego w Myśliborzu, Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie, Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, a także Muzeum Regionalne w Szczecinku udostępniają również swoje zbiory biblioteczne. Większość z powyższych (z wyłączeniem placówek w Kamieniu Pomorskim i Myśliborzu), a także Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej w Kamieniu Pomorskim oraz Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie posiada w swoich zbiorach starodruki.
Największą biblioteką jest Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica w Szczecinie, która 31 grudnia 2006 r. posiadała 1,05 mln książek i czasopism, a także 453,8 tys. pozycji ze zbiorów specjalnych.
Tradycje
Na liście produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajduje się 32 produktów z woj. zachodniopomorskiego
* Pasztet z gęsi
* Szynka świdwińska
* Kiełbasa krucha domowa
* Paprykarz szczeciński
* Sielawa wędzona z Pojezierza Drawskiego
* Sieja miedwieńska (sieja miedwiańska)
* Miedwieńskie (miedwiańskie) ryby wędzone
* Śledzie po szczecińsku
* Jeziorowy ogórek kiszony
* Kapusta kiszona z beczki
* Ogórek kołobrzeski
* Konfitura szczecińska z owoców róży
* Konfitura szczecińska z zielonych pomidorów
* Ziemniak wyszoborski
* Chleb razowy koprzywieński
* Pierniki szczecińskie
* Chleb wiejski wojenny
* Chleb gwdowski
* Choszczeńska strucla z makiem
* Miód drahimski
* Miody przelewickie
* Miody wałeckie
* Akacjowy miód cedyński
* Miody z Lasu Świętej Marii
* Miody Puszczy Barlineckiej
* Miody Pojezierza Choszczeńskiego
* Pasztecik szczeciński
* Kiszka szwedzka
* Miód pitny trójniak
* Nalewka ze śliwek z Dębiny
* Wino ze śliwek
* Grzyby marynowane z szyszką
Na Pomorzu Zachodnim kultywowane są tradycje związane z morzem, m.in. w formie imprez cyklicznych jak czerwcowe Dni Morza w Szczecinie i Łarpia Sail Festival w Policach.
Oświata
Realizacją polityki oświatowej na terenie województwa kieruje Zachodniopomorski Kurator Oświaty. Kuratorium ma siedzibę w Szczecinie, posiadając także 2 delegatury: w Koszalinie i w Wałczu.
Na obszarze woj. zachodniopomorskiego znajdowało się 475 szkół podstawowych, 254 gimnazjów, 125 techników, 116 liceów ogólnokształcących, 22 szkoły artystyczne, 127 szkół policealnych dla dorosłych.
W 2012 r. w województwie funkcjonowało 20 szkół wyższych, na których studiowało ogółem 62,5 tys. osób. Największą zachodniopomorską uczelnią wyższą jest Uniwersytet Szczeciński, na którym według danych z 30 listopada 2012 r. studiowało 19,7 tys. osób. W roku akademickim 2007/08 na 10 tys. mieszkańców województwa przypadało 448,6 studentów.
Samorząd województwa prowadzi dwie placówki doskonalenia nauczycieli, których celem jest zapewnienie dostępu do różnorodnych form doskonalenia i dokształcania oraz kompleksowej informacji pedagogicznej. Na obszarze całego województwa działa Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli z siedzibą w Szczecinie, która ma także oddziały zamiejscowe w: Goleniowie, Gryficach, Myśliborzu, Pyrzycach i Świnoujściu. Na terenie powiatów: białogardzkiego, drawskiego, kołobrzeskiego, koszalińskiego, sławieńskiego, świdwińskiego, szczecineckiego i w Koszalinie działa Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie.
Sport
Na terenie województwa w 2008 r. we wszystkich dyscyplinach działało 643 klubów sportowych, w których ćwiczyło łącznie 43,1 tys. osób.
W najwyższych rozgrywkach krajowych w 2014 r. w Polskiej Lidze Koszykówki z woj. zachodniopomorskiego grały 2 drużyny: AZS Koszalin oraz Wilki Morskie Szczecin. Drużyną grającą w Ekstraklasie piłki nożnej jest Pogoń Szczecin. W najwyższej lidze futsalu Ekstraklasie gra zespół Pogoń 04 Szczecin. W najwyższej klasie kobiecych rozgrywek siatkarskich gra KPS Chemik Police. W Superlidze piłki ręcznej mężczyzn gra Gaz-System Pogoń Szczecin, a Superlidze piłki ręcznej kobiet grają: Energa AZS Koszalin i SPR Pogoń Baltica Szczecin.
Największym obiektem sportowym w województwie jest Stadion Miejski w Szczecinie, który może pomieścić 18 tys. osób. Stadion jest wykorzystywany do meczów piłki nożnej. Stadiony lekkoatletyczne znajdują się w Szczecinie, Białogardzie oraz w Koszalinie.
Administracja i polityka
Choć sejmik, marszałek i wojewoda rezydują w Szczecinie, to niektóre instytucje rangi wojewódzkiej mają swą główną siedzibę w Koszalinie.
Samorząd województwa
Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego, składający się z 30 radnych, którzy są wybierani przez mieszkańców województwa w 5 okręgach wyborczych. Siedzibą sejmiku województwa jest Szczecin. Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. W Koszalinie znajduje się także wydział zamiejscowy urzędu marszałkowskiego.
W 2016 r. wydatki budżetu samorządu woj. zachodniopomorskiego wynosiły 576,75 mln zł, a dochody budżetu 667,4 mln zł. Zobowiązania (dług publiczny) samorządu według danych na koniec 2016 r. wynosiły 272,4 mln zł, co stanowiło 40,8% wysokości wykonywanych dochodów. Największe środki z budżetu samorządu województwa przeznacza się na transport i łączność (w 2016 r. – 51,8% wydatków tj. 298,9 mln zł).
W 2012 r. przeciętne zatrudnienie administracji samorządu wojewódzkiego wynosiło 1443 osoby.
Budżety jednostek samorządu terytorialnego w woj. zachodniopomorskim
W 2013 r. wydatki budżetów wszystkich samorządów powiatów wynosiły 1266,4 mln zł, a dochody budżetów 1223,3 mln zł. Zadłużenie samorządów powiatów na koniec 2013 r. wynosiło 370,0 mln zł, co stanowiło 30,2% wysokości wykonywanych dochodów.
W 2013 r. wydatki budżetów wszystkich samorządów miast na prawach powiatu wynosiły 2465,1 mln zł, a dochody budżetów 2436,4 mln zł. Zadłużenie samorządów miast na prawach powiatu na koniec 2013 r. wynosiło 1310,9 mln zł, co stanowiło 53,8% wysokości wykonywanych dochodów.
W 2013 r. wydatki budżetów wszystkich samorządów gminnych wynosiły 4057,1 mln zł, a dochody budżetów 4056,9 mln zł. Zadłużenie samorządów gminnych na koniec 2013 r. wynosiło 1688,1 mln zł, co stanowiło 41,6% wysokości wykonywanych dochodów.
Administracja państwowa
W 2012 r. przeciętne zatrudnienie administracji państwowej w województwie wynosiło 7285 osób.
Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Zachodniopomorski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Szczecin, gdzie znajduje się urząd wojewódzki. Działa także delegatura urzędu w Koszalinie.
Polityka
Mieszkańcy województwa wybierają łącznie 20 posłów na Sejm w 2 okręgach wyborczych: nr 41 (siedziba okręgu Szczecin) i nr 40 (siedziba Koszalin). Mieszkańcy wybierają 4 senatorów w jednomandatowych okręgach wyborczych: nr 97, nr 98, nr 99, nr 100.
Do Parlamentu Europejskiego posłowie wybierani są z okręgu wyborczego nr 13, który obejmuje także województwo lubuskie.
Sądownictwo
W województwie znajduje się jeden Sąd Apelacyjny w Szczecinie, w którego obszarze właściwości znajdują się 3 sądy okręgowe (także Gorzów Wielkopolski). Teren województwa zachodniopomorskiego jest objęty właściwością dwóch sądów okręgowych (w Szczecinie i Koszalinie) oraz 18 sądów rejonowych. Prócz tego istnieją 4 siedziby wydziałów zamiejscowych sądów rejonowych. Wydziały prawa pracy znajdują się przy 4 sądach rejonowych. Rozpoznawanie spraw gospodarczych zostało przekazane Sądowi Rejonowemu w Koszalinie oraz Sądowi Rejonowemu Szczecin-Centrum w Szczecinie.
Sądom powszechnym na obszarze woj. zachodniopomorskiego towarzyszy 1 prokuratura apelacyjna, 2 prokuratury okręgowe, 21 prokuratur rejonowych.
W Szczecinie znajduje się także wojewódzki sąd administracyjny. Woj. zachodniopomorskie posiada 2 samorządowe kolegia odwoławcze (Koszalin, Szczecin) posiadające swoje obszary właściwości miejscowej.
Bezpieczeństwo publiczne
W województwie zachodniopomorskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Szczecinie i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999.
Policja
Zachodniopomorska policja posiada 17 jednostek powiatowych i 3 miejskie.
Wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw stwierdzonych w 2009 r. w województwie wynosił 68,6%, gdzie najwyższa wykrywalność dotyczyła powiatów: drawskiego (87,7%), choszczeńskiego (86,2%), szczecineckiego (84,0%), a najniższy w Szczecinie (55,1%).
Straż pożarna
Główną siedzibą straży pożarnej jest Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Szczecinie. Prócz niej w województwie działa 17 komend powiatowych PSP oraz 3 komendy miejskie. Prócz nich według danych z lutego 2011 r. w ramach krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego w województwie działa 160 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej.
Na terenie województwa w Bornem Sulinowie znajduje się Ośrodek Szkolenia PSP.
Wojsko
* Wielonarodowy Korpus Północno-Wschodni
* 12 Dywizja Zmechanizowana
* 8 Flotylla Obrony Wybrzeża
* Poligon Drawski
* 44 Baza Lotnictwa Morskiego
Nad wybrzeżem województwa znajdują się 2 bazy morskie: port wojenny Kołobrzeg, port wojenny Świnoujście.
Opieka zdrowotna
W 2009 r. na obszarze województwa znajdowały się 32 szpitale ogólne, w których leczyło się 312,3 tys. osób.
Opiekę medyczną osobom znajdującym się w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego zapewnia Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego w Szczecinie posiadająca dwie dyspozytornie (w Szczecinie i Kołobrzegu) oraz 89 zespołów ratownictwa medycznego w 47 lokalizacjach, wyposażonych w ok. 140 ambulansów. WSPR zatrudnia ok. 60 lekarzy, 850 ratowników medycznych i 50 dyspozytorów (dane z 2019 r.).
Cmentarze wojenne
Na terenie województwa znajduje się wiele miejsc pochówku żołnierzy i jeńców wojennych różnych narodowości (Polaków, Rosjan, Francuzów, Anglików, Belgów, Włochów, Niemców i in.) Zdecydowana większość z nich zginęła podczas II wojny światowej. Zachowały się także kwatery ofiar I wojny światowej oraz wojny francusko-pruskiej 1870-71.
Cmentarze lub wydzielone kwatery wojenne znajdują się w następujących miejscowościach województwa zachodniopomorskiego: Barlinek, Białogard, Borne Sulinowo, Bobolice, Chojna, Choszczno, Czaplinek, Dębno, Drawsko Pomorskie, Glinna (jedyny na Pomorzu Zachodnim niemiecki cmentarz wojenny), Golczewo, Gryfino, Kamień Pomorski, Kołobrzeg, Koszalin, Łobez, Myślibórz, Połczyn-Zdrój, Resko, Siekierki, Sławno, Stargard, Szczecin, Szczecinek, Trzcińsko-Zdrój, Tychowo, Wałcz, Wolin, Złocieniec.
Współpraca międzynarodowa
Umowy, porozumienia i listy intencyjne zawarte przez samorząd województwa zachodniopomorskiego:
* Włochy Region Apulia (Puglia) od 26 października 2007
* Niemcy Kraj związkowy Bawaria (Bayern) od 22 lutego 2008
* Niemcy Kraj związkowy Brandenburgia (Brandenburg) od 7 grudnia 2001
* Belgia Bruksela-Koekelberg (Bruxelles) od 20 marca 2006
* Belgia Prowincja Liège od 7 maja 2018
* Francja Departament Żyronda (Gironde) od 8 lipca 2004
* Prowincja Guangdong (廣東) od 12 lipca 2001
* Litwa okręg kłajpedzki od 12 października 2006
* Francja Departament Loara Atlantycka (Loire-Atlantique) od 25 listopada 1999
* Niemcy Kraj związkowy Meklemburgia-Pomorze Przednie (Mecklenburg-Vorpommern) od 18 czerwca 2000
* Ukraina Obwód mikołajowski (Миколаїв) od 19 września 2002
* Holandia Prowincja Overijssel od 18 października 2006
* Szwecja region Skania (Skåne) od 14 maja 1999
Większość województwa położona jest w Euroregionie Pomerania, fragmenty także w euroregionach: Pro Europa Viadrina i Bałtyk.
* Herb Zachodniopomorskie
Gry, tapety, aplikacje, polifonia i... wszystko na komórkę kliknij tutaj>>>
Źródło
Bibliografia
|